Obecnie obowiązujący herb miasta
"Kliknięcie" na panoramie otwiera średniowieczną rycinę z tym samym widokiem.
"Kliknięcie" na panoramie otwiera średniowieczną rycinę, pokazującą widok Torunia, pochodzącą z dzieła Jana Krzysztofa Hartknocha "Alt und neues Preussen" (Stare i nowe Prusy) z roku 1684 (wyd. w Królewcu), wykonaną przez C. Pietescha.
Herb - znak (godło) rozpoznawczy i własnościowy miasta. Pierwsze jego wyobrażenia znane są dzięki ocalałym pieczęciom bądź ich tłokom, a najstarszy z 1262 r. przedstawiał Madonnę z Dzieciątkiem, jako patronkę zakonu krzyżackiego, pomiędzy basztami miejskimi. Taka pieczęć Starego Miasta używana była sporadycznie aż do końca XVIII w. Inny herb staromiejski wyobrażający odzianego w skórę św. Jana Chrzciciela (patrona kościoła parafialnego), stojącego pomiędzy dwoma drzewami - dębem i wiązem, występuje od 1339 r. na pieczęci, zwanej sekretną Świętojańską. Wreszcie trzeci staromiejski herb, widoczny na małych pieczęciach używanych do zamykania zwykłej korespondencji, pojawił się w połowie XV w. Wyobraża on mur o trzech basztach z małą bramą pośrodku, jakby zapraszającą serdecznie do miasta. Właśnie taki wizerunek stał się z czasem właściwym herbem Torunia, także po przyłączeniu Nowego Miasta w 1454 roku.

Nowe Miasto Toruń posiadało do tej pory własny herb, przedstawiający strażnicę wojskową umieszczoną na wieży, zbudowanej z pionowo i ukośnie ustawionych belek. Obok wieży widnieją 3 gwiazdy i dwie tarcze krzyżackie. Te ostatnie wyraźnie podkreślały zależność Nowego Miasta Torunia od Zakonu i miejscowego komtura, który zasiadał nawet w Radzie Miejskiej.

W 1470 r. w herbie toruńskim pojawił się anioł podtrzymujący oburącz tarczę herbową i taka forma towarzyszyła miastu nieodłącznie od 1507 r. aż do końca Rzeczpospolitej. Po zajęciu Torunia w 1793 r. przez Prusy anioła w herbie zastapił orzeł pruski, a napisy łacińskie zastąpiono niemieckimi. Był to początek licznych zmian wprowadzanych przez każde nowe władze zwierzchnie Torunia, przy czym elementem stałym pozostawał trójbasztowy mur z otwartą bramą. Od połowy XIX w. przywrócono aniołowi jego pierwotne miejsce. Do tej samej tradycji nawiązały również władze miejskie w okresie międzywojennym, i chociaż po 1945 r. anioł zniknął ponownie, to jednak w 1990 r. odzyskał swoje dawne miejsce.
T. Borawska, H. Rietz "Przewodnik po starym Toruniu", Wydawnictwo "Adam Marszałek".


Fot. P. J. Iwiński, montaż P. M. Iwiński


Fot. Krzysztof Gula.


"Kliknij" na zdjęciu, aby je powiększyć.

Kopernik

Pomnik Mikołaja Kopernika. Na cokole napis po łacinie: "Mikołaj Kopernik torunianin ruszył Ziemię zatrzymał Słońce i Niebo" ("Nicolaus Copernicus Thorunensis. Terrae motor, Solis Caelique stator.").
W dniu 25.10.2003 roku w 150 lat od odsłonięcia pomnika nastapiło jego ponowne - symboliczne - odsłonięcie. Pomnik poddano gruntownej konserwacji, a przed cokołem odtworzono studzienkę. Tego symblicznego odsłonięcia dokonali marszałek Sejmu Marek Borowski i prezydent Miasta Michał Zaleski. "Gazeta Wyborcza" napisała na tę okoliczność: "Pomnik wielkiego astronoma, złożony z granitowego cokołu o wyskości 3,8 m i brązowej figury o wysokości 2,6 m stoi na Rynku Staromiejskim od 25 października 1853 r. Postawiono go za pieniądze ze zbiórki niemieckiego towarzystwa naukowego Coppernicus-Verein für Wissenschaft und Kunst. Budowę sfinansowano ze składek władców Rosji i Prus oraz datków zbieranych w Niemczech, Rosji, Holandii, Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych. Rzeźbę odlano w ludwisarni Fischerów w Berlinie, według projektu berlińskiego rzeźbiarza Fryderyka Tiecka. Autorem projektu cokołu z szarego granitu śląskiego jest architekt Jan Stracek. Umieszczone na nim napisy ułożył dr Rudolf Brohm z toruńskiego Gimnazjum. Posąg przyjechał do naszego miasta w lutym 1852 r. Jednak z braku cokołu przymusowo był eksponowany w przedsionku ówczesnego zboru ewangelickiego na Rynku Staromiejskim (obecny kościół akademicki pw. Św. Ducha). Dopiero po wmurowaniu aktu erekcyjnego 28 czerwca 1853 r. i ustawieniu cokołu na rynku pomnik był gotowy do odsłonięcia."
Zdjęcie z 1999 r. - w astrolabium uwiły sobie gniazdo dzikie gołębie.
(Fot. P. J. Iwiński)

Kopernik1

Inne ujęcie pomnika Mikołaja Kopernika. Kopernik jest odziany w profesorska togę, w lewej ręce trzyma astrolabium (sferę armilarną), a palcem prawej ręki wskazuje niebo.
(Fot. P. J. Iwiński)

Ratusz

Ratusz Staromiejski. Wzniesiony w 1399 r. w miejsce drewnianego domu kupieckiego z 1259 r. Rozbudowany w latach 1602-1603.
(Fot. P. J. Iwiński)
Tutaj
Ratusz i Dwór Artusa na pocztówce z 1914 r. Przed Ratuszem pomnik cesarza Wilhelma I.

Ratusz

Ratusz Staromiejski. W tle kościół pw. Ducha Świętego.
(Fot. P. J. Iwiński)

Ratusz

Herb Torunia nad bramą Ratusza Staromiejskiego.
(Fot. P. J. Iwiński)

Flisak

Flisak. Twórcą pomnika był Georg Wolf z Cherlotenburga. W latach 1914-1943 pomnik stał na dziedzińcu Ratusza. Obecnie, od roku 1983, stoi przed Ratuszem.
(Fot. P. J. Iwiński)

Poczta

Ozdobna attyka na budynku Poczty Głównej w Rynku Staromiejskim. Budynek w stylu neogotyckim z 1881 r.
(Fot. P. J. Iwiński)

Kamienica „Pod Gwiazdą”

Kamienica "Pod Gwiazdą". Najładniejszy budynek pierzei wschodniej Rynku Staromiejskiego. Budynek barokowy z końca XVII w. z bogatą dekoracją ornamentową i rzeźbionym potralem. Wewnątrz kręcone schody typu gdańskiego z 1697 r.
Pierwotnie w tym miejscu stał dom gotycki, którego właścicielem w latach 1495-1496 był Filip Buonaccorsi zwany Kallimachem - humanista włoski i wychowawca synów Kazimierza Jagiellończyka.
Obecnie Oddział Muzeum Okręgowego - Muzeum Sztuki Dalekiego Wschodu oraz Galeria Toruńskiego Towarzystwa Kultury "U Kallimacha".

(Fot. P. J. Iwiński)

Katedra2

Ulica Żeglarska. Po lewej stronie Inspektorat PZU SA. Dalej bryła kościoła katedralnego.
(Fot. P. J. Iwiński)

Katedra1

Kościół katedralny p.w. Św. Jana Chrzciciela i Św. Jana Ewangelisty. Budowany od około połowy XIII w. do końca XV w.
(Fot. P. J. Iwiński)

Papież1

Pomnik papieża Jana Pawła II przy kościele katedralnym. Pomnik odsłonięto w 2000 roku na pamiątkę wizyty papieża w Toruniu w 1999 roku. Diecezja toruńska została utworzona 25.03.1992 r. na mocy bulli papieskiej Totus Tuus Poloniae Populus.
(Fot. P. J. Iwiński)

Pałac Dąmbskich

Pałac Dąmbskich (przy ulicy Żeglarskiej). Budynek barokowy z 1693 r. z bogatą dekoracją stiukową, zbudowany przez biskupa kujawskiego Stanisława Kazimierza Dąmbskiego. W 1815 r. mieścił się tu Hotel Gdański. Obecnie Wydział Sztuk Pięknych UMK.
(Fot. P. J. Iwiński)

Pałac Dąmbskich

Inne ujęcie Pałacu Dąmbskich. Widoczny bogaty portal barokowy.
(Fot. P. J. Iwiński)

Łuk Cezara

Łuk Cezara przy ulicy Piekary. Kamienica barokowa z I połowy XVIII w. W jej dolnej kondygnacji przebito w 1911 r. pasaż. Architektem tego przedsięwzięcia był Karl Caesar, stąd obecna nazwa.
(Fot. P. J. Iwiński)

Piekary

Ulica Piekary. Po prawej stronie bryła kościoła Najświętszej Marii Panny. W perspektywie Collegium Maius Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
(Fot. P. J. Iwiński)

Collegium Maius

Collegium Maius Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Budynek neogotycki wzniesiony przez Colleya w latach 1906-1907 na siedzibę Szkoły Przemysłowo-Handlowej i Rzemiosł. Obecnie mieści się tu Wydział Filologiczny.
(Fot. P. J. Iwiński)

Planetarium

Planetarium. Ulica Franciszkańska. Na budynek Planetarium zaadaptowano budynek dawnego zbiornika gazowego.
(Fot. P. J. Iwiński)

Baszta Koci Łeb

Baszta "Koci Łeb" z XV w., będąca kiedyś ważnym punktem obrony Torunia. W jej podziemiach były lochy więzienne. Obecnie mieści się tam Wydział Filologiczny UMK.
(Fot. P. J. Iwiński)

Teatr

Teatr im. Wilama Horzycy. Zbudowany w stylu secesyjnym wg projektu wiedeńskich architektów Ferdynarda Fellnera i Hermana Helmera w 1904 r.
(Fot. P. J. Iwiński)

Teatr1

Front Teatru im. Wilama Horzycy. Przed budynkiem ustawione są posągi Melpomeny i Terpsychory (patrz niżej).
(Fot. P. J. Iwiński)

Teatr Melpomena

Posąg Melpomeny (muzy tragedii, z mieczem w ręku) przed frontem Teatru im. Wilama Horzycy, dłuta Ernesta Hertera, ustawiony w 1909 r.
(Fot. P. J. Iwiński)

Teatr Terpsychora

Posąg Terpsychory (muzy tańca i radości, wyobrażonej z lirą i plektronem) przed frontem Teatru im. Wilama Horzycy, dłuta Ernesta Hertera, ustawiony w 1909 r.
(Fot. P. J. Iwiński)

Urząd Miasta

Urząd Miasta. Budynek neogotycki z 1901 r. Jego architekt Hugo Hartung świadomie nawiązywał do wczesnego gotyku z czasów krzyżackich.
(Fot. P. J. Iwiński)

Hotel Polonia

Od lewej: budynek Urzędu Miasta, baszta "Koci Łeb", hotel "Polonia" i kamieniczki przy ul. Chełmińskiej (patrz niżej).
(Fot. P. J. Iwiński)
Tutaj
ten sam fragment miasta na pocztówce z 1914 r. Przed budynkiem Urzędu Miasta, a wówczas starostwa powiatowego, pomnik żołnierzy pruskich poległych w wojnie z Francją w latach 1870-1871. Obecny hotel "Polonia" nosił (w 1914 r.) nazwę hotel "Toruński Dwór" ("Thorner Hof").

Kamieniczki przy ul. Chełmińskiej

Dwie - niemal bliźniacze - kamieniczki przy ul. Chełmińskiej, a dalej Hotel "Polonia". Kamieniczki należały na początku XVIII w. do burmistrza toruńskiego Johanna Gottfrieda Rösnera, straconego w 1724 r. po wydarzeniach tumultu toruńskiego.
(Fot. P. J. Iwiński)

Filuś

Przy wejściu na Rynek Staromiejski od strony ulicy Chełmińskiej postawiono, w roku 2005, mały pomnik psa Filusia, tego samego, który towarzyszył profesorowi Filutkowi na ostatniej stronie "Przekroju". Pomnik jest hołdem złożonym rysownikowi Zbigniewowi Lengrenowi.
Filuś czeka na swojego pana, który na chwilę gdzieś poszedł, pozostawiwszy parasol oparty o latarnię.
W sprawie imienia dla psa toczyła się długa dyskusja na łamach toruńskich "Nowości". Ostatecznie o imieniu zadecydowała córka Zbigniewa Lengrena.

(Fot. P. J. Iwiński)

Krzywa Wieża

Krzywa Wieża. Jedna z ciekawszych i najstarszych baszt obronnych średniowiecznego Torunia. Zbudowana na przełomie XIII i XIV w. Jej odchylenie od pionu wynosi 140 cm.
(Fot. P. J. Iwiński)

Brama Klasztorna

Brama Klasztorna (dawna Ducha Świętego lub Panieńska). Wzniesiona w I połowie XIV w. i nadbudowana ok. 1420 r.
(Fot. P. J. Iwiński)

Baszta Gołębnik

Baszta Gołębnik. Pamiętający czasy średniowiecza Gołębnik został przebudowany w XVIII i XIX wieku. Baszta pełniła funkcje obronne, ale w trakcie przeprowadzonej w ostatnim kwartale ub.r. konserwacji okazało się, że budynek posiadał niezwykle kunsztowną - jak na zabudowę militarną - ornamentykę. W trakcie prac wiernie przywrócono przede wszystkim właśnie te architektoniczne dekoracje elewacji. Konserwatorzy postarali się o pełne odtworzenie rysunku. Dominują w nim typowe dla toruńskiego zdobnictwa barwy czerwieni i czerni.
Ciekawostką jest to, że baszta Gołębnik jest najwyższym punktem toruńskich murów nadwiślańskich. Jej niezwykle dekoracyjny wygląd brał się prawdopodobnie z jej lokalizacji przy nabrzeżu portowym. Baszta pełniła więc m.in. rolę reprezentacyjną. Do naszych czasów nie zachowały się natomiast ganki obronne, będące niegdyś fragmentem baszty. Pierwotnie budynek nosił nazwę baszty Obywatelskiej. W XIX wieku budowla służyła do podtrzymywania łączności przy wykorzystaniu gołębi pocztowych między fortami wojennymi twierdzy Toruń. Właśnie wtedy zmieniono jej nazwę na Gołębnik.

(Fot. P. J. Iwiński)

Brama Żeglarska

Brama Żeglarska i fragment murów obronnych. Zbudowana w połowie XV w.
(Fot. P. J. Iwiński)

Brama Mostowa

Brama Mostowa, zwana także Przewoźną lub Promową. Zbudowana w 1432 r. przez Hansa Gotlanda.
(Fot. P. J. Iwiński)

Dwór Mieszczański

Dwór Mieszczański. Był to letni dom Bractwa św. Jerzego, którego stała siedziba znajdowała się w Dworze Artusa. Wzniesiony w 1489 r.
(Fot. P. J. Iwiński)

Dwór Mieszczański

Inne ujęcie Dworu Mieszczańskiego. Po prawej stronie widać fragment muru Zamku Krzyżackiego.
(Fot. P. J. Iwiński)

Dwór Mieszczański

Wejście do Dworu Mieszczańskiego. Po prawej stronie widać fragment muru obronnego.
(Fot. P. J. Iwiński)

Zamek1

Ruiny Zamku Krzyżackiego z XIII w.
(Fot. P. J. Iwiński)

Zamek2

Ruiny Zamku Krzyżackiego.
(Fot. P. J. Iwiński)
Tutaj
zamek przed zniszczeniem w 1454 r. (Rekonstrukcja Conrada Steinbrechta z ok. 1885 r. ukazana na pocztówce wydanej w 1904 r.)

Gdanisko

Ruiny Zamku Krzyżackiego. Gdanisko (czyli średnowieczny sanitariat).
(Fot. P. J. Iwiński)

Zamek3

Ruiny Zamku Krzyżackiego. W tle wieże kościołów: Św. Katarzyny i Św. Jakuba.
(Fot. P. J. Iwiński)

Limnigraf

Budynek Limnigrafu, wybudowany w 1899 roku. Stoi nad Wisłą przy Bulwarze Filadelfijskim. Należy do Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej. (Limnigraf to samopiszący wodowskaz służący do ciągłej rejestracji stanu wody (np. w rzece)).
(Fot. P. J. Iwiński)

Baszta Monstrancja

Baszta Monstrancja. Zbudowana na planie ośmioboku w XV w., należy do nielicznych ocalałych do dzisiaj spośród ok. 30 baszt obronnych Starego Miasta.
(Fot. P. J. Iwiński)

Spichrze

Po lewej: Dom (Pałac) Eskenów, zwany także Czerwonym Spichlerzem - bydynek z 1590 r. Dalej spichlerze z XVII i XVIII w. przy ul. Ciasnej. Obecnie w tych budynkach mieści się Muzeum Okręgowe.
(Fot. P. J. Iwiński)

Jakub

Kościół p.w. Św. Jakuba. Wybudowany w stylu gotyckim w latach 1309-1350 w układzie bazylikowym. Rozbudowywany do roku 1424.
(Fot. P. J. Iwiński)

Atlas

Postać Atlasa na budynku przy ul. Szerokiej (róg Łaziennej). Na globusie widnieje napis "Apteka", gdyż w parterze tego narożnego budynku znajduje się jedna z najstarszych aptek Torunia o nazwie "Apteka Radziecka", zał. w 1623 r. Nazwa ta pochodzi od słowa "rajca", gdyż kiedyś była własnością rajcy miejskiego.
(Fot. P. J. Iwiński)

Towarzystwo Naukowe

Budynek Towarzystwa Naukowego w Toruniu. Wybudowany w 1882 roku na potrzeby tego Towarzystwa.
(Fot. P. J. Iwiński)

Attyka na bud. Tow. Naukowego

Zwieńczenie budynku Towarzystwa Naukowego w Toruniu.
(Fot. P. J. Iwiński)

Arsenał

Dawny arsenał artleryjski, obecnie Muzeum Etnograficzne. Budynek z 1824 r., zbudowany na miejscu, zburzonego wówczas, kościoła św. Wawrzyńca.
(Fot. P. J. Iwiński)

Arsenał

Inne spojrzenie na budynek arsenału.
(Fot. P. J. Iwiński)

Skansen

Skansen (park etnograficzny) budownictwa kujawskiego. Jedyny w Polsce skansen zlokalizowany w centrum miasta.
(Fot. P. J. Iwiński)

Bank

Budynek dawnego banku przy pl. Rapackiego (dawniej pl. Bankowym). Zbudowany w 1906 r. przez Juliusza Habichta w stylu renesansu niderlandzko-gdańskiego. W 2001 roku przekazany przez prezesa Narodowego Banku Polskiego, Leszka Balcerowicza, Uniwersytetowi Mikołaja Kopernika. Ma tu się mieścić Rektorat, sala uroczystych posiedzeń Senatu, Muzeum Uniwersyteckie.
(Fot. P. J. Iwiński)
Tutaj
Postać niewiasty, stojąca na szczycie budynku.

Bank

Kaźmirz Pawlak i Władek Kargul (Wacław Kowalski i Władysław Hańcza), bohaterowie trzeciej części polskiej komedii "Sami Swoi" - "Kochaj, albo rzuć" (reż. Sylwester Chęciński, 1977), patrzą na budynek multikina przy Czerwonej Drodze. Pomnik odsłonił satyryk Jan Pietrzak w lutym 2005 roku, przecinając sierpem opasujące go wstęgi.
(Fot. P. J. Iwiński)

Starówka

Toruńskie Stare Miasto z lotu ptaka.
(Fot. autor nieznany)

Piwnice

Obserwatorium Astronomiczne UMK w Piwnicach k. Torunia - budynek starego obserwatorium.
(Fot. P. J. Iwiński)

Luneta

Obserwatorium Astronomiczne UMK w Piwnicach k. Torunia - zabytkowa luneta (refraktor na montażu paralaktycznym) z początku XX w.
(Fot. P. J. Iwiński)

Teleskop

Obserwatorium Astronomiczne UMK w Piwnicach k. Torunia - teleskop - największy z tych, które znajdują się na terenie Europy Środkowowschodniej. Średnica anteny wynosi 32 m. Oddany do użytku w 1994 r. (Należy do europejskiego systemu VLBI.)
(Fot. P. J. Iwiński)

              Godło promocyjne Torunia: 
W roku 1997 toruński zespół staromiejski został wpisany
na "Listę Światowego Dziedzictwa" UNESCO.
W roku 2008 Toruń uzyskał prawo do używania Godła Promocyjnego "Teraz Polska".

Opisy własne oraz z przewodników: "Toruń - przewodnik po mieście", wyd. II "Sport i Turystyka", Warszawa 1965; T. Borawska, H. Rietz "Przewodnik po starym Toruniu", Wydawnictwo "Adam Marszałek"; "Toruń od A do Z", wyd. ALMANAK, Gdańsk 2000; "Toruń", wyd. "Tekst" Sp. z o.o., Bydgoszcz 1995; "Toruń 1895-1920" - zbiór pocztówek, Wydawnictwo LABIRYNT Jan Kaja, Jacek Soliński, Bydgoszcz 1996.

Data ostatniej modyfikacji: 16-06-2008. Piotr J. Iwiński. Strona główna (http://www.iwi.webserwer.pl)
Poczta do autora strony.